Dr. Dwayne Jarman, Detroit'in ağaçlarla çevrili bu banliyösündeki garajında sık sık yabani pirinç makinelerini tamir ediyor. Gemilerin gövdelerini kıracak harmanlayıcıları ve samanları üfleyecek savurucuları var. Gülümseyerek anahtarı çevirdi. Kuzey Michigan'daki Traverse City yakınlarındaki Anishinaabe anavatanından geçen yazın hasatını işlemenin zamanı geldi.
“Pirinci tüm yıl boyunca yapmak istiyorum çünkü önemli olan şeylere yeniden odaklanmaya çalışıyorum” dedi Dr. Jarman, bir veteriner. İşinde olmadığı zamanlarda yüzlerce kilo pirinç topluyor ve bunu arkadaşlarıyla ve ailesiyle paylaşıyor. Onun için pirincin hasadı ve işlenmesi sadece sevgi dolu bir emek değil, aynı zamanda yerel bir gıda maddesini sürekli çevresel stres altında korumaktır.
İklim değişikliği ve insan etkisi, Ojibwe olarak da bilinen yerli bir dil olan Anishinaabemowin'de yabani pirinç olarak adlandırılan “iyi meyve” manoominin doğal bolluğunu önemli ölçüde azalttı ve onu korumak, onu kültürel kimliğini korumakla eşdeğerdir.
Yabani pirinç kutsaldır ve Ojibwe, Odawa ve Potawatomi'yi kapsayan geniş bir kültürel ve dilsel topluluk olan Anishinaabeg'in yaratılış öyküsünün merkezinde yer alır. Yedi Ateş olarak bilinen eski bir kehanete göre, atalar Atlantik kıyısındaki evlerini terk edip batıya, “su üzerinde yiyeceklerin yetiştiği ülkeye” göç ettiler.
Burası artık manoomin'in derin göllerde ve dolambaçlı derelerde yetiştiği Yukarı Ortabatı ve Orta Kanada'nın Büyük Göller bölgesi olarak biliniyor.
Suda yaşayan bir bitki olan Manoomin, ormansızlaşmaya, artan sıcaklıklara ve aşırı hava olaylarına karşı özellikle savunmasızdır.
Manoomin tohumları sonbahar ve kış aylarında soğuk, çamurlu topraklarda ürer ve ilkbaharda su sıcaklığı 45 dereceye ulaştığında filizlenmeye başlar. Bitkinin saplarının büyümesi için en az 30 cm taze akan suya ihtiyacı vardır.
Ticari olarak yetiştirilen, planlı ortamlarda yetiştirilen ve aynı anda olgunlaşarak mekanik bir biçerdöverle tek geçişte hasat edilebilen yabani pirincin aksine, Manoomin pirinç mahsullerinden kanolarla hasat ediliyor. Bir kişi ayağa kalkıp tekneyi iter (“kutup”), diğer kişi ise yatak için pirinç toplamak için çubukları kullanır (“tokmak”). Kano çamurda yüzemez.
56 yaşındaki Ojibwe çiftçisi ve ömür boyu pirinç çiftçisi olan David Wise, Minnesota'daki Fond du Lac Rezervasyonu'ndaki evinin yakınında su seviyelerinde ciddi değişiklikler gözlemledi. Devredilen bölgedeki bir göl, kanoların mahsur kalacağı kadar derine battığında, kabile çiftçileri 50 metre uzunluğunda bir tahta kaldırım inşa etmek zorunda kaldı.
Bay Wise, tesisin ekolojik değişikliklere karşı duyarlılığına değinerek, “Pirinç, kömür madenindeki kanaryadır” dedi. “Göle bakarak yıl hakkında çok şey anlayabilirsiniz.”
Burnsie olarak bilinen Myron Burns Sr., yakındaki bir petrol boru hattının bölge sakinleri için endişeye neden olduğu Wisconsin'deki Bad River Rezervasyonunda yaşayan 86 yaşındaki yaşlı bir kişidir. Otçul olan misk sıçanlarını pirinç yataklarının koruyucuları olarak tanımlıyor. Bay Burns, “Bir bahçe dikerseniz ve içindeki yabani otları temizlemezseniz, yabani otlar meyvelerinizi kaplar” dedi.
Birkaç yıl önce, Bad River'ın manoomin sapları, misk sıçanlarının yabancılar tarafından aşırı şekilde tuzağa düşürülmesinin, uzun kuyruklu ve turna otu bitkilerinin doğal kontrolünü imkansız hale getirmesi nedeniyle zarar görmüştü. Sonraki yıllarda misk sıçanı popülasyonunun yeniden ortaya çıkmasından sonra memeli bahçeciliği geri döndü. Bay Burns, “Miskratlar geri geldi, pirinç de geri geliyor” dedi.
Yabani manoominlere yönelik tehditler yerli ülkelerdeki restorasyon hareketlerini teşvik etti ve hukuk ve eğitim kurumları yardım etmek için devreye girdi. Beyaz Dünya Ulusu, çeşitli tarihi anlaşmalar kapsamında “Manoomin haklarını” korumaya çalıştı ve bazı yerli gruplar, araştırma ve veri toplama için üniversitelerle işbirliği yaptı. Minnesota Üniversitesi'nin Kızılderili meseleleri konusunda başkanın kıdemli danışmanı Karen Diver'ın açıkladığı gibi, “Araştırmacılar yalnızca bilimden değil, aynı zamanda kabilenin kültürel değerlerinin anlaşılmasından da etkileniyor ve bilgileniyor.”
Bu değerler kabile düzeyinde başlar. Manoomin yiyecekten daha fazlasıdır: Yerli bağların kutsallığı ve kimliğin onaylanmasıdır. Grand Traverse Band Kabile Konseyi'nde yer alan Tina Frankenberger, 2016 yılında pirinç sürüşüne başladı ve diğerlerinin de aynı yolu izlemesine yardımcı oluyor.
“Henüz bu ilişkiye sahip olmayan insanların bunun bizim için ne kadar önemli olduğunu anlamaları önemli” dedi Anishinaabe. “Bunun, kayıp insanları eve getirmenin bir yolunu sağlamanın bir yolu olduğuna inanıyorum.”
“Pirinci tüm yıl boyunca yapmak istiyorum çünkü önemli olan şeylere yeniden odaklanmaya çalışıyorum” dedi Dr. Jarman, bir veteriner. İşinde olmadığı zamanlarda yüzlerce kilo pirinç topluyor ve bunu arkadaşlarıyla ve ailesiyle paylaşıyor. Onun için pirincin hasadı ve işlenmesi sadece sevgi dolu bir emek değil, aynı zamanda yerel bir gıda maddesini sürekli çevresel stres altında korumaktır.
İklim değişikliği ve insan etkisi, Ojibwe olarak da bilinen yerli bir dil olan Anishinaabemowin'de yabani pirinç olarak adlandırılan “iyi meyve” manoominin doğal bolluğunu önemli ölçüde azalttı ve onu korumak, onu kültürel kimliğini korumakla eşdeğerdir.
Yabani pirinç kutsaldır ve Ojibwe, Odawa ve Potawatomi'yi kapsayan geniş bir kültürel ve dilsel topluluk olan Anishinaabeg'in yaratılış öyküsünün merkezinde yer alır. Yedi Ateş olarak bilinen eski bir kehanete göre, atalar Atlantik kıyısındaki evlerini terk edip batıya, “su üzerinde yiyeceklerin yetiştiği ülkeye” göç ettiler.
Burası artık manoomin'in derin göllerde ve dolambaçlı derelerde yetiştiği Yukarı Ortabatı ve Orta Kanada'nın Büyük Göller bölgesi olarak biliniyor.
Suda yaşayan bir bitki olan Manoomin, ormansızlaşmaya, artan sıcaklıklara ve aşırı hava olaylarına karşı özellikle savunmasızdır.
Manoomin tohumları sonbahar ve kış aylarında soğuk, çamurlu topraklarda ürer ve ilkbaharda su sıcaklığı 45 dereceye ulaştığında filizlenmeye başlar. Bitkinin saplarının büyümesi için en az 30 cm taze akan suya ihtiyacı vardır.
Ticari olarak yetiştirilen, planlı ortamlarda yetiştirilen ve aynı anda olgunlaşarak mekanik bir biçerdöverle tek geçişte hasat edilebilen yabani pirincin aksine, Manoomin pirinç mahsullerinden kanolarla hasat ediliyor. Bir kişi ayağa kalkıp tekneyi iter (“kutup”), diğer kişi ise yatak için pirinç toplamak için çubukları kullanır (“tokmak”). Kano çamurda yüzemez.
56 yaşındaki Ojibwe çiftçisi ve ömür boyu pirinç çiftçisi olan David Wise, Minnesota'daki Fond du Lac Rezervasyonu'ndaki evinin yakınında su seviyelerinde ciddi değişiklikler gözlemledi. Devredilen bölgedeki bir göl, kanoların mahsur kalacağı kadar derine battığında, kabile çiftçileri 50 metre uzunluğunda bir tahta kaldırım inşa etmek zorunda kaldı.
Bay Wise, tesisin ekolojik değişikliklere karşı duyarlılığına değinerek, “Pirinç, kömür madenindeki kanaryadır” dedi. “Göle bakarak yıl hakkında çok şey anlayabilirsiniz.”
Burnsie olarak bilinen Myron Burns Sr., yakındaki bir petrol boru hattının bölge sakinleri için endişeye neden olduğu Wisconsin'deki Bad River Rezervasyonunda yaşayan 86 yaşındaki yaşlı bir kişidir. Otçul olan misk sıçanlarını pirinç yataklarının koruyucuları olarak tanımlıyor. Bay Burns, “Bir bahçe dikerseniz ve içindeki yabani otları temizlemezseniz, yabani otlar meyvelerinizi kaplar” dedi.
Birkaç yıl önce, Bad River'ın manoomin sapları, misk sıçanlarının yabancılar tarafından aşırı şekilde tuzağa düşürülmesinin, uzun kuyruklu ve turna otu bitkilerinin doğal kontrolünü imkansız hale getirmesi nedeniyle zarar görmüştü. Sonraki yıllarda misk sıçanı popülasyonunun yeniden ortaya çıkmasından sonra memeli bahçeciliği geri döndü. Bay Burns, “Miskratlar geri geldi, pirinç de geri geliyor” dedi.
Yabani manoominlere yönelik tehditler yerli ülkelerdeki restorasyon hareketlerini teşvik etti ve hukuk ve eğitim kurumları yardım etmek için devreye girdi. Beyaz Dünya Ulusu, çeşitli tarihi anlaşmalar kapsamında “Manoomin haklarını” korumaya çalıştı ve bazı yerli gruplar, araştırma ve veri toplama için üniversitelerle işbirliği yaptı. Minnesota Üniversitesi'nin Kızılderili meseleleri konusunda başkanın kıdemli danışmanı Karen Diver'ın açıkladığı gibi, “Araştırmacılar yalnızca bilimden değil, aynı zamanda kabilenin kültürel değerlerinin anlaşılmasından da etkileniyor ve bilgileniyor.”
Bu değerler kabile düzeyinde başlar. Manoomin yiyecekten daha fazlasıdır: Yerli bağların kutsallığı ve kimliğin onaylanmasıdır. Grand Traverse Band Kabile Konseyi'nde yer alan Tina Frankenberger, 2016 yılında pirinç sürüşüne başladı ve diğerlerinin de aynı yolu izlemesine yardımcı oluyor.
“Henüz bu ilişkiye sahip olmayan insanların bunun bizim için ne kadar önemli olduğunu anlamaları önemli” dedi Anishinaabe. “Bunun, kayıp insanları eve getirmenin bir yolunu sağlamanın bir yolu olduğuna inanıyorum.”